INDEPENDENT NEWS

Whakamihia ana nga kaiwhiri Reo Maori hou

Published: Fri 26 Sep 2003 02:40 PM
He Panui Papaho
Whakamihia ana nga kaiwhiri Reo Maori hou
E hîkaka ana a Te Minita Mâori, a Parekura Horomia, i ngâ kaiwhiri hou kua whakatûria ki Te Taura Whiri i te Reo Mâori.
Kei te whakapono a Parekura Horomia, tçnâ ka haria mai ki Te Taura Whiri nei he whakaaro hou e Iritana Tawhiwhirangi râtau ko Wayne Ngata, ko Hana O'Regan, ko Ruakere Hond hoki. E noho tonu ana a Ahorangi Patu Hohepa hei toihau mâ Te Taura Whiri.
"Kua tino whakapau kaha ngâ kaiwhiri hou nei ki te whakapakari i te reo i ô râtau rângai, â, me mihi tonu ki ô râtau pûmanawa e hari mai nei râtau," hei tâ Parekura Horomia.
I te 14 o Mahuru 1972, i whakatakotoria tçtahi pitihana reo Mâori (i hainatia e tôna 30,000 tângata) ki te Whare Pâremata, e inoi ana kia whakaaetia te ako i te reo Mâori i ngâ kura o te motu.
E mea ana a Parekura Horomia, kua tino whanake haere te reo Mâori mai i taua wâ, â, he rawe hoki te noho mai a çtahi kaiwhiri e tino whai pûmanawa ana, â, kua roa e whawhai ana kia ora te reo.
"Ka riro mâ â râtau mahi e whakawhanake te pûtake kua whakatakorotia i ngâ tau hei whakapûmai i te orange tonutanga o te reo Maori," hei tâna.
He Tâtai Tangata
Ko Tâkuta Patu Hohepa (Te Mâhurehure, Ngâti Korokoro, Ngâ Puhi me Te Âti Awa) i noho hei ahorangi mô te Tari Mâori i te Whare Wânanga o Tâmaki-Makaurau i ôna wâ. He kaituhi hoki ia i çtahi pukapuka mô te reo Mâori, he kaiwhakamâori, he kaitohutohu hoki ki te hunga pâho mô ngâ take Mâori. Kua whai wâhi ia ki ngâ âhuatanga katoa o ngâ mahi a Te Taura Whiri. He mema hoki a Tâkuta Hohepa i Te Waka Toi, he kaiwhakahaere hoki nô Tai Tokerau Forests Ltd.
Ruakere Hond (Taranaki, Ngâti Ruanui me Te Âti Awa). He kaiako whai wheako a Ruakere, he kairangahau hoki, i te reo Mâori. He kaiwhakahaere whai wheako a ia i âna tini mahi pçnâ i te noho hei kaihautû mô Te Whare Wânanga o Awanuiârangi, hei kaiwhakahaere hôtaka i te Kuratini o Taranaki, â, i Te Ihi Tû hoki (he pokapû whakaora tangata tçnei). Kua noho hoki a Ruakere Hond hei heamana mô çtahi rôpû reo Mâori, i Taranaki, mô ngâ kaitiaki hoki o Pûniho Pâ.
Wayne Ngata (Ngâti Porou, Ngâti Ira me Te Âitanga a Hauiti). Kua whakaako a Wayne i te reo Mâori language i çtahi kura me çtahi wânanga hoki. He tangata whai wheako ia mô te tuhi, mô te rangahau, mô te whakamâori anô hoki i te reo Mâori. Kua noho ia hei kaiwhakahaere kaupapa motuhake mô Te Tâhuhu o te Mâtauranga i ôna wâ, â, i whai wâhi ki te whakaritenga o ngâ paearu a Te Mana Tohu Mâtauranga o Aotearoa. I ngâ tau 1999-2003, i noho a Wayne Ngata hei mema mô Te Kura Tâkai Puni, arâ ko te rôpû i kôtuitui i ngâ kerçme i te Taraipiunara mô Te Tairâwhiti. Kua tino whai wâhi hoki ia ki çtahi kaupapa â-iwi mô te whakaako i te reo Mâori.
Hana O’Regan (Kâi Tahu). Kua whai wâhi a Hana ki te whakariterite he hôtaka reo Mâori, ki te whakaako hoki i te reo i roto i ngâ tau. Mai i ngâ tau 1991-1992, i noho a ia hei mema mô te Rôpû Pâho Mâori o Te Mana Tohu Mâtauranga. I noho hoki ia hei mema i te Rôpû Tautoko o Mâ Te Reo, nô nâ tata tonu nei ka rîhaina. Ko ia te kaihautû o Te Waka Reo i Te Kaporeihana o Ngâi Tahu.
Iritana Tâwhiwhirangi (Ngâti Porou, Ngâti Kahungunu me Ngâ Puhi). E môhiotia whânuitia ana a Iritana mô tana kaha tautoko i Te Kôhanga Reo, i tôna noho hei kaiwhakahaere mô Te Poari Matua. E tino whai wheako ana ia i te noho ki çtahi rôpû hapori me çtahi komiti mâtauranga. He kaihautû a Iritana Tâwhiwhirangi i ngâ mahi hei whakaora i te reo Mâori i te rângai whakaako kôhungahunga.
"Kei te pîrangi hoki ahau kit e whakamihi ki a Quinton Hita râua ko Waireti Rolleston-Tait mô ngâ mahi nui i oti i a râua i te wâ in oho ai râua hei kaiwhiri, â, e tûmanako ana kia tau ngâ manaakitanga ki runga i a râua” hei tâ Parekura Horomia.
ENDS

Next in New Zealand politics

Greens Welcome Cross-party Approach To Climate Adaptation
By: Green Party
Climate Change – Mitigating The Risks And Costs
By: New Zealand Government
Protest March Against Fast-track Bill Announced For Auckland
By: Greenpeace
Wellington Mayor Responds To Housing Minister’s District Plan Decision
By: Wellington Office of the Mayor
Modernising Census – Stats NZ
By: Stats NZ
Therapeutic Products Act To Be Repealed
By: New Zealand Government
View as: DESKTOP | MOBILE © Scoop Media