Ko te Ratonga Pouaka Whakaata Mäori Hou: He Wä Whakahïkaka Hou i roto i ngä Mahi Päho o Aotearoa
E kï ana a te Pirimia Helen Clark räua ko te Minita mö ngä Take Mäori, ko te whakatünga mai o te ratonga pouaka
whakaata Mäori te tïmatanga o tëtahi wä hou e whakahïkaka ana i ngä mahi paho. Mä tënei hei äwhina te puäwaitanga o te
hapori whänui ngä tikanga-ä-iwi me ngä tuku ihotanga anö hoki o Aotearoa.
Nö tënei rangi nei, ka whakahua te käwanatanga tënä ka whakatüwheratia he ratonga pouaka whakaata Mäori ä te Pipiri
2002. Ka tuku te ratonga hou nei i äna mahi ki te reo Mäori me te reo Ingarihi anö hoki.
I ki a Helen Clark, na te käwanatanga o mua, i te whakawätanga mö ngä rawa päho, ka tautokona e ratou te pouaka whakaata
Mäori.
"E whakapono anö hoki tënei käwanatanga, he takohanga öna hei whakatairanga i te reo me ngä tikanga Mäori mä te pouaka
whakaata”.
“Mä tënei ratonga hou e whakaähei te kawenga ki te motu o ngä tirohanga a te Mäori, öna taonga tuku iho, öna tikanga me
öna reo anö hoki. He mahi nui täna ki roto i te whänuitanga o ngä whanaketanga ohaoha, hapori, tikanga anö hoki a te
Mäori”.
Ka whakatüria te ratonga pouaka whakaata Mäori hei kaporeihana ä-ture. Mä tëtahi ture motuhake tënei e kökiri; ka tukuna
tënei ki te Päremata i tënei tau tonu nei. Kua kï te Pirimia, mä tënei momo hanga ka puata te ratonga nei, ka märama
hoki te takohanga. He mea tino nui tonu te whakatü i tënei ratonga kia eke ki ngä taumata, kaua kia taka iho pënä i a
Aotearoa.
“Ka tokowhitu ngä tängata o te poari o te ratonga pouaka whakaata Mäori nei. Mä te Karauna e tapa öna tängata e toru, ä,
mä tëtahi ‘käreti pöti’ Mäori e tapa öna tängata e whä. Ko te ‘käreti pöti’ nei te whakaminenga o ngä mängai o ngä röpü
Mäori. He mahinga ngätahitanga tënei nö te Mäori me te Karauna.
Hei tä Parekura Horomia, he tohu te pänuitanga o te rangi nei mö te ü o te Karauna ki töna kaupapa hei whakatere i te
whanaketanga ohaoha, hapori, tikanga anö hoki a te Mäori.
“E hiahia ana te Mäori ki te whaiwähi ki te hapori whänui o Aotearoa, ä, e kaikä ana te käwanatanga ki te äwhina i tënei
ähuatanga i roto i te whänuitanga o äna mahi. Ko te whakapiki pümanawa tëtahi wähanga o tënei. Ko te whakapai ake i ngä
ratonga a te käwanatanga ki te Mäori tëtahi wähanga o tënei. Ko te ratonga pouaka whakaata Mäori e whakaarohia nei
tëtahi hua whai kiko o tënei whäinga.
Hei tä Parekura Horomia, ä te wä ka whakarewahia te pouaka whakaata hou nei i waenganui o te tau e tü mai nei, ka
whakaatahia ko ëtahi whakaari hou me ëtahi whakaari i mahia i roto i ngä tau ki muri. Ko te whakaaro, ka taea te
whakaata he whakaari hou mö te rua häora i te rä i runga anö i te nui o te pütea e whakaarohia ana i tenei wä. Hei te
ekenga ki te tau tuatoru o ngä mahi nei, ka piki ake tënei ki te toru häora i te rä.
“Ka ähei anö te ratonga nei ki te whakaata he whakaari Mäori anö i utua e te pütea tümatanui”.
“Ko te matapae, me whakapiki ake te nui o te pütea mö ngä whakaari Mäori nei, mai i töna kaupapa o tënei tau nei, mä te
$7.3 miriona i te tau 2002/03, te $14.6 miriona i te tau 2003/04, me te ahua $21.9 miriona i te tau 2004/05 me ngä tau
anö hoki o tua atu”.
“Inä oti ana tënei, ka eke te nui o te pütea a Te Mängai Päho mö ngä whakaari Mäori i te pouaka whakaata kia pënei:
2001/02 2002/03 2003/04 2004/05
Whakaari Pouaka Whakaata Maori (PWM) $29.9m $34.291m $41.683m $49.074m
PWM
Mahi me te tuku päho $3.863m $6m $6m $6m
Töpütanga PWM $33.763m $40.291m $47.683m $55.074m
E ki a Parekura Horomia, "I tënei wä, ko Irirangi Te Motu me Te Mängai Päho kei te hoko whakaari Mäori mö te pouaka
whakaata. Ka wätea te nuinga o ä räua pütea mö ërä mahi ki te ratonga pouaka whakaata Mäori nei, engari ka purihia ki a
TVNZ he moni hei whakahaere i äna mahinga whakaari Mäori”.
Ko te tikanga, ka tae te ratonga nei ki te ähua 70% o ngä käinga o te motu mä te aratuku UHF. Ka taea anö hoki te
whakaata ngätahi ngä whakaari o te pouaka whakaata nei ki te ratonga amiorangi.
I mihi anö räua ki te tokomaha tängata i whakapau kaha hei äwhina i te whakatünga o te ratonga pouaka whakaata hou nei.
“Ko te pänui o te rangi nei te whakatutukitanga o nga mahi a te tokomaha tängata e ngakaunui ana ki te kaupapa nei, ki
te pouaka whakaata Mäori, me te whakapakari i a ngai Maori. He nui anö ngä tängata me mihi, tae atu ki Te Awhiorangi. Mä
tënei, ka ähei ngä iwi katoa o Aotearoa nei ki te mätakitaki i te reo Mäori me ngä tikanga Mäori i ä rätau pouaka
whakaata”, hei tä Helen Clark.
E ki ana a Helen Clark raua ko Parekura Horomia, "E tika ana äno kia tukuna tënei pänuitanga i te wä o te wiki mo te Reo
Mäori."
Ends