16 July 2006 Media Statement
Kua Whakatüria a Te Tumu Whakarae o Ngäti Tuwharetoa hei Heamana mo Te Taumata Tukuiho o Te Ao
Kua whakaingoatia a Tumu Te Heuheu, te Tumu Whakarae o Ngäti Tuwharetoa e Te Pirimia e Hërena Karaka i te ra nei, hei
heamana hou mo te Te Taumata Tukuiho o Te Ao o UNESCO.
Tutaki ai Te Taumata Tukuiho o Te Ao i roto i te taone matua o Ritureinia [Lithuania] ara, i Vilnius, mai i te waru o
Hurae mo te toru tekau o a rätou huihuinga. I pänuitia te whakatüranga o Tumu Te Heuheu i te whakamutunga o tënei hui i
te ra nei.
He ai ki a Herena Karaka, “Ka tuku mihi ahau ki a Tumu Te Heuheu mo tënei hönore nui kua whakawhiwhia nei ki a ia.”
He tino röpu whakahirahira, te Komiti o Te Taumata Tukuiho o Te Ao mo te tiaki i ngä taonga a Papatüänuku. Ko rätou e
tohu ana, e whakarato ana i ngä pütea, ä, e aro turuki ana i ngä atawhäinga o ngä Wähanga Taumata Tuku Iho o Te Ao, arä,
ëtahi o ngä tino wähi hirahira o tënei ao.
He ai ki a Parekura Horomia, Te Minita mo Ngä take Mäori, he tino tohu whai tikanga ki te iwi Mäori te whakatüranga i a
Tumu Te Heuheu, ä, e whakaatu mai ana kua huri taiäwhio ngä mätauranga onamata.
Na te tipuna o Tumu Te Heuheu, arä, na Horonuku Patätai [Te Heuheu Tükino1V] i koha ngä maunga ki te tonga o te moana o
Taupo ki Te Käwana o Aotearoa i te tai 1887 hei pärae mo te motu.
He ai ki a Parekura Horomia, I whakawhitia ënei maunga, arä, a Tongariro, a Ngauruhoe me Ruapehu ki te Karauna, i te rua
tekau ma toru o Hepetema, i te tau 1887. I tënei ra, ko te 2,640 heketea o taua wä, kua hekemai ki te 79,598 heketea
inaianei, ä, e möhiotia ana inaianei puta noa i Aotearoa whänui, ko Te Pärae o Tongariro o Te Motu
Ko Tongariro te pärae o te motu tuatahi i whakatüria i roto i Aotearoa, ä, ko ia te tuawhä o te ao. Ko tënei te
pärae-a-motu tuatahi o te ao ki te kohatia ki te whenua e ngä tangata whenua tüturu o tënei whanua.
He ai ki a Parekura Horomia, “Ina, i te huri taiäwhio o ngä mätauranga onamata, ko Tongariro te taonga tuatahi ki te
tuhia ki runga i te rärangi ingoa o Ngä Taonga Tuku Iho o Te Ao, i te tau 1933.”
Hei ai ki te Minita o Te Papa Atawhai, ki a Chris Carter, “He tino pai te whiwhitanga a Tumu Te Heuheu i tënei türanga,
notemea, ko Aotearoa kei whakahaere i te hui ka whai ake a Te Komiti o Te Taumata Tukuiho o Te Ao ki Ötautahi a te
marama o Hürae a te tau 2007.”
He ai ki a Chris Carter, “He hui nui tënei mo Aotearoa, arä, e iwa ngä ra mo tënei hui, ä, e kukume mai ana i te ono rau
o ngä tängata me ngä kaititiro o ngä 178 Röpu Käwanatanga ki Te Taumata Tukuiho o Te Ao.”
“Na te whiwhi i tëtahi tangata rongonui i roto i te türu i te hui, ka whakareitia atu te mana o tënei whaenu.”
ENDS